Odpowiedzialność cywilna jest odpowiedzialnością o charakterze majątkowym, w której dłużnik odpowiada całym swoim majątkiem, zarówno istniejącym, jak i przyszłym.
Dla powstania odpowiedzialności cywilnej konieczne jest łączne zaistnienie trzech przesłanek:
-zdarzenie wyrządzające szkodę (czyn niedozwolony lub niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania);
-szkoda o charakterze majątkowym lub niemajątkowym;
-związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem a szkodą.
Istnieje kilka podstaw prawnych odpowiedzialności cywilnej lekarza. Jednym z kryteriów pozwalających rozróżnić charakter tejże odpowiedzialności jest m.in. to czy lekarz działa w ramach tzw. prywatnej praktyki lekarskiej, czy też publicznego zakładu opieki zdrowotnej.
W dzisiejszym poście skupię się na tym pierwszym przypadku.
Lekarz, który wykonuje prywatną praktykę lekarską zawiera z pacjentem tzw. umowę o świadczenie usług leczniczych (art. 750 k.c.), a do wyżej wskazanej umowy stosuje się przepisu o zleceniu (art. 734 i n. k.c.) W tej sytuacji obowiązkiem lekarza jest zachowanie należytej staranności- w doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, że lekarz co do zasady nie będzie odpowiadał za rezultat (wynik leczenia). Musi być to jednak szczególna staranność polegająca na tym, iż powstanie zdarzenia wyrządzającego szkodę pacjentowi było nie do uniknięcia nawet przez najbardziej wykwalifikowanego i przezornego lekarza.
W razie niewykonania lub nienależytego wykonania swoich obowiązków lekarz (któremu można przypisać winę) będzie ponosił wobec pacjenta odpowiedzialność kontraktową na zasadzie art. 471 k.c. Przepis ten stanowi, że dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
Jeśli powyższe doprowadzi do szkody na osobie, wówczas odpowiedzialność lekarza będzie odpowiedzialnością deliktową na zasadzie art. 415 k.c. („Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”)
Z kolei gdy lekarz wykonuje działalność leczniczą w formie indywidualnej praktyki lekarskiej albo specjalistycznej praktyki lekarskiej wyłącznie w zakładzie leczniczym ma podstawie umowy z tymże zakładem, będzie on ponosił odpowiedzialność solidarnie z zakładem leczniczym, a to na podstawie art. 33 ustawy o działalności leczniczej.
Umowne wyłączenie odpowiedzialności lekarza uznaje się za nieważne.
Odpowiedzialność cywilna zawsze będzie zmierzać do wynagrodzenia szkody poniesionej przez poszkodowanego, zarówno tej majątkowej w postaci uszczerbku materialnego na osobie lub mieniu, jak i niemajątkowej (doznanej krzywdy)- przy czym dotyczy to szkody tak istniejącej, jak i mogącej powstać w przyszłości.